درمان سنگ کلیه و مجاری ادراری (Urinary Stone Disease)
سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین بیماری‌های اورولوژی است و می‌تواند از کلیه تا مجرا ایجاد شود.
به زبان ساده، وقتی املاح موجود در ادرار (مثل کلسیم، اگزالات، اورات و سیستین) زیاد شوند یا غلظت ادرار بالا برود، بلورهایی تشکیل می‌شود که کم‌کم بزرگ شده و سنگ را می‌سازد.
علائم شایع سنگ کلیه درد شدید پهلو که به کشاله ران تیر می‌کشد تهوع و استفراغ سوزش یا تکرر ادرار وجود خون در ادرار (ادرار قرمز یا قهوه‌ای) گاهی بدون علامت (در سنگ‌های کوچک یا کلیوی) 
روش‌های تشخیص 1. سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری (اولین و ساده‌ترین روش)
2. CT Scan بدون تزریق (Non-contrast CT) — دقیق‌ترین روش برای تشخیص اندازه، محل و تعداد سنگ‌ها
3. آزمایش ادرار و خون برای بررسی عفونت یا اختلالات متابولیک
4. آنالیز سنگ دفع‌شده برای شناسایی نوع سنگ و برنامه‌ریزی جهت پیشگیری از عود
درمان سنگ کلیه انتخاب روش درمان بستگی به اندازه، محل سنگ و علائم بیمار دارد.
۱. درمان دارویی (Conservative Management) برای سنگ‌های کوچک‌تر از ۵ تا ۶ میلی‌متر، درمان طبی معمولاً مؤثر است.
اقدامات کلی: نوشیدن حداقل ۲.۵ تا ۳ لیتر آب در روز مصرف داروهای ضد درد (NSAID مثل دیکلوفناک یا ایبوپروفن) استفاده از داروهای کمک به دفع سنگ مثل تامسولوسین (Tamsulosin) یا سیلودوسین
در صورت عفونت: آنتی‌بیوتیک مناسب در بیشتر موارد، سنگ طی چند روز تا چند هفته خودبه‌خود دفع می‌شود.
۲. سنگ‌شکنی برون‌تنی (ESWL) در این روش، با امواج صوتی از بیرون بدن، سنگ به قطعات ریز شکسته می‌شود.
قطعات شکسته‌شده از طریق ادرار دفع می‌شوند.
بهترین گزینه برای سنگ‌های کلیوی کوچک‌تر از ۲ سانتی‌متر و سنگ‌های فوقانی حالب است.
مزایا: بدون برش سرپایی بازگشت سریع به فعالیت روزانه
معایب: ممکن است سنگ کامل دفع نشود و نیاز به تکرار داشته باشد در بیماران چاق یا سنگ‌های خیلی سخت اثربخشی کمتر است
۳. TUL (Transurethral Lithotripsy)
در این روش، با عبور آندوسکوپ از مجرا و مثانه به داخل حالب، سنگ زیر دید مستقیم خرد می‌شود.
ابزارهایی مثل لیزر هولمیوم برای خرد کردن سنگ استفاده می‌شوند.
مناسب برای سنگ‌های حالبی میانی یا تحتانی
بیمار معمولاً روز بعد مرخص می‌شود.
۴. RIRS (Retrograde Intrarenal Surgery)
تکنیکی پیشرفته برای سنگ‌های داخل کلیه است.
با آندوسکوپ انعطاف‌پذیر از مجرا وارد کلیه می‌شوند و سنگ با لیزر خرد می‌گردد. قطعات خارج یا دفع می‌شوند.
برای سنگ‌های کوچک تا متوسط (۱.۵ تا ۲ سانتی‌متر) در کالیس‌های مختلف کاربرد دارد.
بدون برش و خون‌ریزی است.
۵. PCNL (Percutaneous Nephrolithotomy)
در سنگ‌های بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر یا سنگ‌های شاخ گوزنی (Staghorn Calculus) از طریق یک سوراخ کوچک (حدود ۱ سانتی‌متر) در پهلو وارد کلیه می‌شوند، سنگ خرد و تخلیه می‌شود.
مزایا: تخلیه کامل سنگ مناسب برای سنگ‌های حجیم
معایب: نیاز به بیهوشی بستری ۱ تا ۲ روز احتمال خون‌ریزی یا تب بعد از عمل
۶. جراحی باز یا لاپاروسکوپی
امروزه نادر است و فقط در موارد خاص (سنگ‌های بسیار بزرگ یا ناهنجاری‌های آناتومیک) انجام می‌شود.
پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ بیش از ۵۰٪ بیماران ظرف ۵ سال ممکن است دوباره دچار سنگ شوند.
برای پیشگیری: 1. افزایش مصرف مایعات (ادرار باید همیشه روشن و بی‌رنگ باشد)
2. کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی
3. کاهش مصرف اگزالات (در چای پررنگ، شکلات، اسفناج، مغزها)
4. بررسی متابولیک ادرار ۲۴ ساعته در بیماران با سنگ‌های مکرر
5. داروهای خاص بسته به نوع سنگ تیازیدها برای سنگ‌های کلسیمی آلوپورینول برای سنگ‌های اسیداوریکی پتاسیم سیترات برای سنگ‌های اگزالاتی یا اسیداوریکی
توصیه‌های پایانی
سنگ کلیه همیشه نیاز به جراحی ندارد؛ تصمیم درمان بر اساس سایز، محل و علائم است
پس از درمان، حتماً پیگیری تصویربرداری (سونو یا CT) برای اطمینان از خروج کامل سنگ لازم است.
تغذیه، نوشیدن آب و کنترل متابولیسم مهم‌ترین عوامل در جلوگیری از بازگشت سنگ هستند.